In juni volgden andere internationale doctoraatsstudenten milieuwetenschappen en ik een online cursus bij een psycholoog over eco-angst, ecologisch verdriet en eco-boosheid. Ik deed deze workshop, omdat ik weet dat ik ook af en toe met eco-angst kamp, niet alleen door mijn doctoraat in milieuwetenschappen, maar ook door mijn observaties in de buitenlucht. In dit klein artikel deel ik enkele inzichten van deze workshop, maar ook van het lezen van wetenschappelijk onderzoek en mijn persoonlijke ervaringen. 

​

Wat zijn solastalgie en eco-angst?

Solastalgie is een vorm van emotioneel of existentieel leed als gevolg van milieuveranderingen. Het kan het best worden omschreven als de doorleefde ervaring van een als negatief ervaren milieuverandering. 

 

Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen 

• solastalgie gekoppeld aan rouw om wat reeds verloren is gegaan

• eco-angst in verband met wat er kan gebeuren (in verband met "pre-traumatische stress", als verwijzing naar post-traumatische stress).

​

Albrecht beschrijft solastalgie als: "de heimwee die je hebt als je nog thuis bent" en je thuisomgeving verandert op een manier die je verontrustend vindt.

Bijvoorbeeld, ik voel eco-angst voor de beukenbossen, omdat ik weet dat ze hier niet meer kunnen gedijen en er misschien niet meer zullen zijn als ik zelf oud ben. 

Ik voel solastalgie voor alle soorten planten en dieren die al uitgestorven zijn. 

​

Wat zijn de symptomen? 

Wat zijn de symptomen? 

1. Eenzaamheid

2. Zorgen

3. Stress 

4. Posttraumatische stoornis (nachtmerries...) 

5. ... 

​

Waarom kunnen gidsen dit gemakkelijk ondervinden? 

Je krijgt eco-angst door een confrontatie met kennis over ecologische rampen die momenteel gebeuren of zullen gebeuren. Er zijn drie manieren die voor een confrontatie kunnen zorgen:

​

1. Je maakt een natuurramp mee en hebt heel wat verloren.

2. Je ondervindt de gevolgen van een natuurramp (bijvoorbeeld een hongersnood, als gevolg van veel intense regens die de oogst hebben doen mislukken).

3. Je bent door je beroep vaak bezig met de problematiek (bijvoorbeeld klimaatexperten).

​

Als gids kom je vaak buiten en communiceer je met menselijke en niet-menselijke natuur. Je ziet details. Je observeert veranderingen in de landschappen. Je weet wat er verloren gaat. Als gids voel je empathie, zelfs compassie, voor het leed van bijvoorbeeld de beuken, of de beken die door 20e eeuwse landschapsarchitectuur in benauwende keurslijfjes werden geperst. 

​

In mijn geval: ik ben zowel een milieuwetenschapper - die bezig is met rechtvaardigheidsvraagstukken - als een bosbadgids. In mijn kantoor lees ik artikels en boeken die vaak beginnen met een dystopische ondertoon. Ik ben eigenlijk in de zomer van 2018 met bosbaden in Japan begonnen, omdat ik naar ‘middelen’ zocht om om te gaan met mijn eco-angsten. Ik wist toen wel niet dat het eco-angst en solastalgia was. 

​

Hoe manifesteert het zich? 

Een van de manieren waarop het zich manifesteert is door 

1. Ontkenning  

2. Vermijden 

3. (eco)-woede en overcompensatie

​

Met ontkenning bedoelen we ook geloven dat we de rampen moeten relativeren. Bijvoorbeeld: oh, het klimaat verandert toch altijd. Maar we willen niet zien welk gevaar het is voor de mensheid als collectief. Of we ontkennen dat er problemen, rampen, virussen… zijn. 

​

Vaak schuiven we graag de verantwoordelijkheid door naar anderen, zoals politiekers, milieuwetenschappers en zo… zodat we er zelf niet meer over hoeven na te denken. We onderbreken anderen als ze over bijvoorbeeld klimaatsproblemen of watervervuiling willen praten, noemen hen een zeur -zodat ze zeker zwijgen-. We willen geloven dat er belangrijkere gespreksonderwerpen en thema’s zijn dan het verlies in de wereld rondom ons heen. 

​

Woede moet ik niet uitleggen. De acties van Greta Thunberg vloeien voort uit eco-woede. Woede kan goed zijn. Deze energie kan dingen doen bewegen. Het probleem is als we constant woedend blijven - op onszelf en anderen - en ons laten leegzuigen door die energie, in plaats van ons op te laden. Vaak gaat dit ook gepaard met schuldgevoelens. We voelt ons schuldig dat we vlees eten, ook al is het maar een keer per week. We voelen ons schuldig dat we toch het vliegtuig nemen. We vinden ook dat veranderingen niet snel genoeg gebeuren. Vaak zijn we ook kwaad op anderen en vinden we iedereen ‘slecht’ die niet radicaal stopt met vlees eten, naar de H&M gaat om goedkope kledij te kopen en niet alles opoffert. We praten anderen schuldgevoelens aan.  

​

Herken je jezelf (of hoe je vroeger was) of anderen in deze reacties? 
 

Eco-angst in de zomer

Een advies van de psycholoog is om naar buiten te gaan, te wandelen, om met eco-angsten om te gaan. Ik denk dat het voor veel angsten een juiste reactie kan zijn, maar ik Ik merk dat ik in de zomers meer eco-angst ondervindt dan in andere seizoenen. Zomer kan al een eenzame periode zijn, omdat door de vakantie structuur wegvalt, je ineens meer tijd hebt voor jezelf, zomers vaak een transitie zijn. Ik word boos en depressief, omdat ik in de beukenbossen loop en de tekenen van hun lijden zie, of inbeeld. En ja, het nieuws over de grote overstromingen in België en de bosbranden in Griekenland maakten me ook eco-angstig. Ik merk dus dat ik in dit seizoen minder wandel en meer boeken lees. Ik weet dat ik in andere seizoenen meer buiten zal zijn en meer contact zal maken.  

​

Niet alleen bij gidsen, maar ook bij deelnemers

Ik gidste enkele bosbaden in een landschap met littekens. Ik weet nog altijd niet waarom, maar ik kan voelen dat er erge herinneringen in de mossen en bomen zijn opgeslagen. Op een keer deelde een andere deelnemer ook deze observatie. In datzelfde bosbad waren er ook een landschapsarchitect bezig met duurzaamheid en twee leden van Extinction Rebellion. Meer op het einde van het bosbad kwamen de eco-angsten naar boven. Opeens ging het gesprek in de cirkel over wat we moeten ‘opofferen voor betere tijden’. Twee deelnemers vonden het niet leuk dat we over dit zwaar thema praten. Ze wilden juist ontspannen. Een andere deelnemer vond het juist goed om erover te praten, want het thema maakte haar droevig - én daarom wou ze er eens in een cirkel over praten. Anderen deelden hun keuzes in levensstijl en waren juist niet eco-woedend. Zulke gesprekken komen niet altijd naar boven bij een bosbad. Ik geloof dat het bos -mijn partner in deze ervaring- er ook achter zat. 

​

Merk je dit bij andere deelnemers? Je kan hen uitnodigen om erover te praten. Laat ook weten dat je af en toe bang bent of zorgen hebt, dat je geen oplossingen weet, maar dat het wel belangrijk is om ook de duisternis onder ogen te zien en daarvoor tijd vrij te maken. Leg de parallellen uit met een rouwproces. Als je merkt dat dit zware trauma’s naar boven haalt, raad ik je aan om hen naar een klinische psycholoog in de buurt te verwijzen. 

​

Maak tijd voor eco-angst. 

Het is normaal dat je eco-angst en solastalgie voelt: het toont aan dat je empathie en compassie hebt. 

​

Zelf wijd ik minstens één cirkel van mijn reeks virtuele cirkels van worteling over dit onderwerp, omdat ik dit belangrijk vind. Afgelopen zomer organiseerde ik twee cirkels en deelden we onze verhalen, maar ook zaadjes voor hoop en realistisch optimisme. De eco-angst gaat nooit echt verdwijnen, maar het is belangrijk om het niet te negeren, maar ook je niet te laten verzwelgen. Een idee is om -naast een bosbad- cirkels of workshops te organiseren om mensen de ruimte te schenken om hun eco-angsten en solastalgische gevoelens te erkennen, om te rouwen. 

​

Als je graag verder wil communiceren over dit thema kan je me altijd contacteren via de website of via mijn instagram @wereldwoud. 

​

​

​

​